Veelgestelde vragen

• Het verschil heeft betrekking op het feit dat gemeenschapswachten-vaststellers inbreuken op de gemeentelijke reglementen en verordeningen in het kader van de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties (GAS-vaststellingen) kunnen vaststellen voor zover het gaat om inbreuken die uitsluitend het voorwerp kunnen uitmaken van administratieve sancties of inbreuken zoals bedoeld in artikel 3, 3° van de GAS-wet. Zij kunnen ook inbreuken op de gemeentelijke reglementen inzake retributies of belastingen vaststellen voor zover het om een vaststelling gaat die uitsluitend beperkt is tot de onmiddellijk waarneembare toestand van goederen.
• Identiteitscontroles mogen enkel uitgevoerd worden door gemeenschapswachten-vaststellers en zijn enkel toegelaten ten aanzien van personen die inbreuken hebben gepleegd die aanleiding kunnen geven tot een administratieve sanctie en waarvan de gemeenschapswachten rechtstreekse getuigen zijn, en binnen het strikte kader van de hen verleende bevoegdheden. Zij mogen dus een identiteitsbewijs (niet enkel de identiteitskaart) vragen om de juiste identiteit van de overtreder vast te stellen. In geval van weigering mag er geen dwang worden gebruikt. Deze bevoegdheid komt enkel aan leden van de politiediensten toe.

• Optreden op een private plaats. Het werkterrein van een gemeenschapswacht is beperkt tot het openbaar domein. De wet spreekt van de openbare weg en openbare plaatsen van de organiserende gemeente. Het begrip "openbaar domein" zou men kunnen omschrijven als deze plaatsen waarvan het gebruik voor allen is bestemd, zonder enige vorm van onderscheid van persoon. Het gaat om wegen, banen en straten, stranden, havens, kerkhoven, ... Op deze algemene regel bestaan er evenwel enkele uitzonderingen, waaronder het veiligheidstoezicht bij evenementen. Dit toezicht kan worden uitgeoefend bij evenementen die georganiseerd of mede-georganiseerd worden door de overheid op het grondgebied van de organiserende gemeente of de begunstigde gemeente, dus ook op plaatsen die niet tot het openbaar domein behoren. Een andere uitzondering op deze algemene regel is de inzet van gemeenschapswachten in provinciale parken. Tevens kunnen gemeenschapswachten worden ingezet voor het uitoefenen van hun opdrachten op de infrastructuur van de openbare vervoersmaatschappijen (De Lijn, NMBS, TEC, MIVB).
• Een gemeenschapswacht mag, met uitzondering van de wettige verdediging en het burgerarrest, geen dwang of geweld uitoefenen tijdens de uitoefening van zijn ambt. Bijgevolg heeft een gemeenschapswacht niet het recht om geweld (zoals pepperspray, een wapenstok enz.) te gebruiken en moet hij steeds verbaal optreden.

• Het publiek sensibiliseren aangaande de veiligheid en de criminaliteitspreventie;
• Burgers informeren om het veiligheidsgevoel te verhogen en de bevoegde diensten informeren en de problemen op het vlak van veiligheid, milieu en het wegennet aan deze diensten signaleren;
• Automobilisten informeren over het hinderlijk of gevaarlijk karakter van verkeerd parkeren en hen sensibiliseren met betrekking tot het algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en het correct gebruik van de openbare weg, alsook kinderen, scholieren, gehandicapten en ouderen helpen bij het veilig oversteken;
• Toezicht uitoefenen op personen met het oog op het verzekeren van de veiligheid bij evenementen georganiseerd door de overheid;
• Ontradend aanwezig zijn ter preventie van conflicten tussen personen, met inbegrip van de geweldloze tussenkomst bij vaststelling van verbale conflicten tussen personen;
• Schoolgaande kinderen begeleiden die zich in groep, te voet of per fiets, van thuis naar hun school begeven en omgekeerd.

U kunt al deze informatie terugvinden op deze pagina: Opdrachten en werkterrein | BeSafe.

Het is van belang het onderscheid te maken tussen een foto nemen waarbij persoonlijke gegevens kunnen worden verwerkt en een foto waarbij dit niet het geval is.

1- Betreft een foto waarbij GEEN persoonlijke gegevens worden verwerkt:

Gemeenschapswachten mogen een foto nemen in het kader van hun uit te voeren takenpakket (bijv. een foto van vandalisme aan straatmeubilair, losliggende tegels in het trottoir, vernieling aan verkeersborden,…).

2- Betreft een foto waarbij persoonlijke gegevens worden verwerkt:

Gemeenschapswachten mogen een foto nemen indien dit gelieerd is aan hun takenpakket.

• Aldus kan een gemeenschapswacht-vaststeller een foto nemen in het kader van vaststellingen die kunnen leiden tot gemeentelijke administratieve sancties, bijvoorbeeld het nemen van een foto van een kentekenplaat bij vaststellingen van inbreuken bij stilstaan en parkeren.
• Echter, voor een gemeenschapswacht die geen vaststeller is, is het niet noodzakelijk een foto te nemen waarin sprake is van persoonsgegevens aangezien dit niet aansluit bij hun specifiek takenpakket.

In ieder geval dient bij het nemen van een foto waarbij persoonsgegevens worden verwerkt steeds de GDPR-regelgeving in acht te worden genomen. Dit wil zeggen dat specifieke maatregelen dienen te worden genomen door:

• De gemeente (bijvoorbeeld: in het gemeentereglement melding maken in welke context gemeenschapswacht-vaststellers een foto mogen nemen, beveiliging van bestanden, het informeren van burgers met betrekking tot verwerking van de foto, enz…)
• De gemeenschapswacht-vaststeller (bijvoorbeeld: het principe van minimalisering – enkel een foto nemen van dat wat relevant is, enz…)

Voor foto’s van personen dient rekening te worden gehouden met het feit dat dit biometrische gegevens kunnen uitmaken, waarvan de verwerking in het kader van de huidige privacyreglementering nog aan stringentere voorwaarden is onderworpen.

Er werd geen format bepaald waarin dit advies bijgevoegd dient te worden. De manier waarop het advies gevraagd wordt, is de vrije keuze van de gemeente/korpschef. Het is evenwel belangrijk dat het om een officieel advies van de korpschef gaat.

De vraag naar het advies van de korpschef komt voort uit artikel 7 §2 van de wet gemeenschapswachten:
“De gemeenschapswachten en de gemeenschapswachten-vaststellers kunnen door de organiserende gemeente slechts worden aangeworven na advies van de korpschef van de lokale politie bevoegd voor de politiezone waartoe de organiserende gemeente behoort. Voor het formuleren van zijn advies houdt de korpschef in het bijzonder rekening met de elementen die betrekking hebben op de vereisten, bedoeld in artikel 8, 2°, 3°, 4° en 5°. Zonder het uitvoeren van specifieke onderzoeken, steunt hij zijn bevindingen op inlichtingen van bestuurlijke en gerechtelijke politie, waarvan hij kennis heeft.”

Wanneer u een klacht indient bij de politie, kan u zich ook burgerlijke partij stellen. Door dat te doen, kan u een vergoeding vragen voor de schade die niet gedekt kan worden door uw verzekering. De burgerlijke vordering kan voor de strafrechter worden ingesteld.

Wanneer een gemeenschapswacht(-vaststeller), om welke reden dan ook, zijn activiteiten niet langer uitoefent binnen de gemeente, dient betrokkene zijn kaart binnen de 5 dagen aan de gemeenschapswachtcoördinator terug te bezorgen. De gemeente dient vervolgens binnen de 5 dagen de kaart aangetekend terug te sturen aan de AD Veiligheid en Preventie, die de kaart vernietigt.
Adres: AD Veiligheid en Preventie
          t.a.v. afdeling gemeenschapswachten
          Handelsstraat 96 – 1040 Brussel

De gemeenschapswacht-vaststeller moet minstens beschikken over:

• ofwel een diploma hoger secundair onderwijs,
• ofwel een getuigschrift lager secundair onderwijs of tweede graad secundair onderwijs, aangevuld met een ervaring van minstens vijf jaar ten dienste van een gemeente, die nuttig is voor het uitoefenen van de functie.

Het is aan de gemeente om te beoordelen of eerder opgedane ervaring in aanmerking kan worden genomen als “nuttig” voor de functie, doch het spreekt voor zich dat er hoe dan ook een verband dient te bestaan tussen enerzijds de reeds opgedane ervaring en anderzijds de vaststellingstaak waarmee de betrokkene zal belast worden. Zo kan bijvoorbeeld de ervaring van een gemeentelijk personeelslid dat tewerkgesteld is bij de groendienst van de gemeente als nuttig beschouwd worden in het kader van een aanstelling als GAS-vaststeller in de strijd tegen zwerfvuil. Het is daarbij niet vereist dat deze ervaring werd opgedaan in dezelfde gemeente als de gemeente waar de betrokken gemeenschapswacht-vaststeller actueel tewerkgesteld wordt.

Voor gemeenschapswachten bestaat er een specifiek model: Artikel 596.1, model voor gereglementeerde activiteiten (meer specifiek 596.1-16 gemeenschapswachten). Dit model dient opgeladen te worden. Het uittreksel mag maximum 3 maanden oud zijn, rekenend vanaf de datum van indiening van de aanvraag.

De wet op de gemeenschapswachten regelt enkel de functie van de gemeenschapswachten, maar heeft geen betrekking op het arbeids- en sociaal statuut van de beambten die deze functie uitoefenen. Op die wijze kan de lokale overheid opteren voor het sociaal dispositief van haar keuze en zo aan de beambten het statuut toekennen dat zij het meest geschikt acht.