Veelgestelde vragen

Volgens artikel 8 van de  wet gemeenschapswachten is dit niet mogelijk. De gemeenschapswachten, de gemeenschapswacht-vaststellers en de gemeenteambtenaar belast met de leiding van de dienst, moeten aangeworven zijn door de organiserende gemeente.

De verplichte voorwaarden worden uiteengezet in artikel 8 van de wet van 15 mei 2007:
•    minstens 18 jaar oud zijn;
•    niet veroordeeld geweest zijn, zelfs niet met uitstel, tot een correctionele of een criminele straf bestaande uit een boete, een werkstraf of gevangenisstraf, behoudens veroordelingen wegens inbreuken op de wetgeving betreffende de politie over het wegverkeer;
•    geen feiten hebben gepleegd die, zelfs als ze niet het voorwerp hebben uitgemaakt van een strafrechtelijke veroordeling, raken aan het vertrouwen in de betrokkene doordat ze in hoofde van de betrokkene een ernstige maatschappelijke tekortkoming uitmaken of een tegenindicatie voor het gewenste profiel van de gemeenschapswacht, zoals bedoeld in het §2, uitmaken;
•   voor wat betreft de « gemeenschapswacht-vaststeller » de Belgische nationaliteit hebben en voor wat betreft de « gemeenschapswacht », onderdaan zijn van een lidstaat van de Europese Unie of van een andere staat en in dit laatste geval, sedert drie jaar zijn wettige hoofdverblijfplaats hebben in België. De gemeenschapswacht-vaststeller moet minstens beschikken over ofwel een diploma secundair onderwijs, ofwel een getuigschrift lager secundair onderwijs of tweede graad secundair onderwijs aangevuld met een ervaring van minstens vijf jaar ten dienste van een gemeente, die nuttig is voor het uitoefenen van de functie ;
•    niet tegelijkertijd werkzaamheden uitoefenen van privédetective, een functie uitoefenen in het kader van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, lid zijn van een politiedienst of een door de Koning bepaalde activiteit uitoefenen;
•    aangeworven zijn door de organiserende gemeente; 
•    voldoen aan voorwaarden inzake opleiding en vorming, zoals bedoeld in artikel 10;
•    voor wat betreft de « gemeenschapswacht-vaststeller », voldoen aan de minimumvoorwaarden van artikel 119bis, § 6, van de nieuwe gemeentewet.

Het gewenste profiel van de gemeenschapswacht en de gemeenschapswacht-vaststeller is gekenmerkt door :
1.    respect voor medemensen;
2.    burgerzin;
3.    een incasseringsvermogen ten aanzien van agressief gedrag van derden en het vermogen om zich daarbij te beheersen;
4.    respect voor plichten en procedures;
5.    geen gevaar vormen voor de openbare orde. 
Het voldoen aan het profiel wordt nagegaan aan de hand van een psychotechnisch onderzoek.

De gemeenschapswachten en de gemeenschapswacht-vaststellers kunnen door de organiserende gemeente slechts worden aangeworven na advies van de korpschef van de lokale politie bevoegd voor de politiezone waartoe de organiserende gemeente behoort.

Een kandidaat dient aan al de bovenstaande voorwaarden te voldoen voordat hij/zij als gemeenschapswacht(-vaststeller) tewerkgesteld mag worden.
 

De gemeenschapswachten mogen enkel hun taak tot het uitoefenen van toezicht op personen met het oog op het verzekeren van de veiligheid bij evenementen opnemen als het evenement minstens mede georganiseerd is door de overheid, op het grondgebied van de organiserende of begunstigde gemeente.

Het kan dus gaan om evenementen die door de  lokale overheid (mede)georganiseerd worden, maar ook om evenementen die op het grondgebied van de organiserende of begunstigde gemeente georganiseerd worden waarbij niet de lokale overheid, maar wel de federale, regionale of  provinciale overheid bij de organisatie betrokken is. 

Het veiligheidstoezicht bij andere evenementen (dus uitsluitend georganiseerd door een andere organisator dan de  overheid), valt onder de wet tot regeling van de bijzondere  en private veiligheid van 2 oktober 2017. Zo kunnen gemeenschapswachten ook niet ingezet  worden in een gemeentelijke feestzaal bij een evenement uitsluitend georganiseerd door een andere organisator dan de overheid. 

In het kader van deze activiteit is het aldus vooral belangrijk om na te gaan wie het evenement organiseert en de plaats waar dit georganiseerd wordt.
 

In principe is het niet toegestaan dat gemeenschapswachten hun opdrachten uitoefenen op private plaatsen. Indien echter van op de openbare weg of plaats bepaalde onregelmatigheden vastgesteld worden, waardoor men het nodig acht de burger aan te spreken om hem te sensibiliseren en dus dient aan te bellen, kan het geen probleem zijn dat men hierbij door de voortuin loopt. Dat is immers voor iedereen toegestaan. 

Steden en gemeenten kunnen middelen krijgen vanuit FOD Binnenlandse Zaken en dit vanuit verschillende kanalen: via de strategische veiligheids- en preventieplannen. Zij kunnen met die middelen ook gemeenschapswachten aanwerven. Hiernaast is er ook een contingent 346 en bijkomend contingent 90. Deze laatste zijn enkel voor het aanwerven van gemeenschapswachten (in activa-PVP statuut), waarbij het contingent 346 enkel van toepassing is voor de steden en gemeenten die reeds beschikken over een strategisch veiligheids– en preventieplan en het contingent 90 dat enkel van toepassing is voor steden en gemeenten die nog niet over een strategisch veiligheids- en preventieplan beschikken. Het is dus volkomen normaal dat niet alle steden en gemeenten in alle lijsten voorkomen. Hiernaast zijn er trouwens ook nog steden en gemeenten die middelen kregen vanuit Binnenlandse Zaken voor het aanwerven van gemeenschapswachten met startbaanovereenkomsten (APS 160). Dit is ondertussen niet meer van toepassing daar deze subsidiëring werd overgeheveld naar de regio’s.

Momenteel liggen de subsidies vast en kunnen er geen nieuwe gemeenten meer intekenen op de verschillende dispositieven. 
 

Dit beperkt zich tot het openbaar domein. De wet spreekt van de openbare weg en openbare plaatsen van de organiserende gemeente. Het begrip ‘openbaar  domein’ zou men kunnen omschrijven als deze plaatsen waarvan het gebruik voor allen is bestemd, zonder  enige vorm van onderscheid van persoon. Het gaat om wegen, banen en straten, stranden, havens  en kerkhoven,… 

Het toezicht op andere plaatsen (private plaatsen, ziekenhuizen, musea, ea…) gebeurt in het kader van de wet tot regeling van de private en bijzondere veiligheid. 
    
Op deze algemene regel bestaan er echter wel uitzonderingen, waaronder het veiligheidstoezicht bij evenementen. Dit toezicht kan worden uitgeoefend bij evenementen die georganiseerd of mede-georganiseerd worden door de overheid op het grondgebied van de organiserende gemeente of de begunstigde gemeente, dus ook op plaatsen die niet tot het openbaar domein behoren. Welke de plaats ook is, de organisatie van het evenement moet (mede) door de overheid gebeuren. Bijvoorbeeld een gemeente organiseert op de terreinen van een private school een aantal evenementen rond veiligheid, verkeersveiligheid in het bijzonder.
In het kader van deze activiteit is het aldus vooral belangrijk om na te gaan wie het evenement organiseert en de plaats waar dit georganiseerd wordt. 

Een ander uitzondering  op deze algemene regel is de inzet van gemeenschapswachten in provinciale parken. 

Tevens kunnen gemeenschapswachten worden ingezet voor het uitoefenen van hun opdrachten op de infrastructuur van de openbare  vervoersmaatschappijen (De Lijn, NMBS, TEC, MIVB). Tot de infrastructuur van een openbare vervoersmaatschappij wordt gerekend: de parking aan het stationsgebouw, de bushokjes,… 
Tot de infrastructuur van de openbare vervoersmaatschappij worden ook de voertuigen gerekend, namelijk bussen, trams,… 

De gemeenschapswachten mogen in dit kader niet worden ingezet buiten de grenzen van hun politiezone. 

Zij mogen ook niet worden ingezet voor bewakings- of beveiligingsopdrachten. Deze  taak wordt door de veiligheidsagenten uitgevoerd en valt onder het toepassingsgebied van de private veiligheidswetgeving. 

In de strijd tegen de corona-epidemie werd een uitgebreid gebruik van het Corona Safe Ticket ingevoerd. Het controleren van Corona Safe Tickets is echter geen taak die opgenomen mag worden door gemeenschapswachten(-vaststellers).

Algemeen kan het volgende gesteld worden aangaande de functie van de gemeenschapswachten:
 
Elke persoon die rechtstreeks of onrechtstreeks tewerk wordt gesteld door een gemeente en de opdrachten vermeld in de wet van 15 mei 2007 als kernopdracht uitvoert, wordt beschouwd als gemeenschapswacht. 

Het betreft: alle niet-politionele publieke veiligheids- en preventiefuncties, meer bepaald de vroegere functies van de parkwachters, stadswachten, gemachtigde opzichters en vaststellende ambtenaren in het kader van de gemeentelijke administratieve sancties. 

Onder « rechtstreeks of onrechtstreeks tewerkgestelden » worden verstaan:
- de beambten die rechtstreeks door de gemeente worden aangeworven via een arbeidsovereenkomst (Bediende, Arbeider, Activa-statuut, Contingent Startbaan,…) ;
- de beambten die in het verleden onrechtstreeks door de gemeente worden aangeworven via een PWA-agentschap; 
- de beambten aangeworven via een door bepaalde gemeenten opgerichte rechtspersoon, (vb. gemeenten die hun preventiedienst bijvoorbeeld hebben willen onderbrengen in een VZW). 

Indien een gemeente bovengenoemde beambten in dienst heeft, of deze wenst aan te werven, is zij verplicht een dienst gemeenschapswachten op te richten, van waaruit alle gemeenschapswachten opereren. In een aantal gevallen kan dit een verschuiving van personeel uit diverse andere bestaande diensten tot gevolg hebben.

Als «kernopdracht» staat tegenover als «nevenopdracht».
Onder een activiteit uitgeoefend als nevenopdracht, verstaat men een activiteit die occasioneel wordt uitgevoerd. Het gebeurt immers dat bepaalde gemeentelijke beambten geconfronteerd worden met het uitvoeren van taken die zijn voorbehouden aan de gemeenschapswachten.

Hieronder verstaat  men:

- een lerares die de kinderen voor de school helpt de straat oversteken; 
- een redder die een toezicht houdt op personen op het strand;
- een preventieambtenaar die de bevolking rechtstreeks sensibiliseert door folders uit te delen ter gelegenheid van een preventieactie;   
- 

De functies van sociale preventie en diefstalpreventieadviseurs worden ook niet geviseerd door de wet van 15 mei 2007, aangezien hun kernopdracht het kader van de loutere sensibilisering ruim overschrijdt. 
 

Een PWA-er is geen gemeenteambtenaar. Hoewel hij ter beschikking gesteld is van een gemeente via een PWA-kantoor, behoudt de betrokken persoon het statuut van werkloze.

In  het kader van de vigerende regelgeving voor GAS-vaststellers is het een voorwaarde dat de betrokken beambte een gemeenteambtenaar is, aldus rechtstreeks aangeworven door de lokale overheid via een arbeidscontract.
 

De wet van 15 mei 2007 heeft geen betrekking op het arbeids- en sociaal statuut van de  beambten die  de functie van gemeenschapswacht uitoefenen. 

Indien de regelgeving verbonden aan  het arbeids-  en sociaal statuut van de  aangeworven  gemeenschapswacht hierin voorziet, kunnen zij worden ingezet in het kader van weekend-, avond- en nachtwerk. Dit is afhankelijk van de lokale arbeidsreglementering voor het gemeentepersoneel.