Infopunt - gemeenschapswacht

• Het publiek sensibiliseren aangaande de veiligheid en de criminaliteitspreventie;
• Burgers informeren om het veiligheidsgevoel te verhogen en de bevoegde diensten informeren en de problemen op het vlak van veiligheid, milieu en het wegennet aan deze diensten signaleren;
• Automobilisten informeren over het hinderlijk of gevaarlijk karakter van verkeerd parkeren en hen sensibiliseren met betrekking tot het algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en het correct gebruik van de openbare weg, alsook kinderen, scholieren, gehandicapten en ouderen helpen bij het veilig oversteken;
• Toezicht uitoefenen op personen met het oog op het verzekeren van de veiligheid bij evenementen georganiseerd door de overheid;
• Ontradend aanwezig zijn ter preventie van conflicten tussen personen, met inbegrip van de geweldloze tussenkomst bij vaststelling van verbale conflicten tussen personen;
• Schoolgaande kinderen begeleiden die zich in groep, te voet of per fiets, van thuis naar hun school begeven en omgekeerd.

U kunt al deze informatie terugvinden op deze pagina: Opdrachten en werkterrein | BeSafe.

• Optreden op een private plaats. Het werkterrein van een gemeenschapswacht is beperkt tot het openbaar domein. De wet spreekt van de openbare weg en openbare plaatsen van de organiserende gemeente. Het begrip "openbaar domein" zou men kunnen omschrijven als deze plaatsen waarvan het gebruik voor allen is bestemd, zonder enige vorm van onderscheid van persoon. Het gaat om wegen, banen en straten, stranden, havens, kerkhoven, ... Op deze algemene regel bestaan er evenwel enkele uitzonderingen, waaronder het veiligheidstoezicht bij evenementen. Dit toezicht kan worden uitgeoefend bij evenementen die georganiseerd of mede-georganiseerd worden door de overheid op het grondgebied van de organiserende gemeente of de begunstigde gemeente, dus ook op plaatsen die niet tot het openbaar domein behoren. Een andere uitzondering op deze algemene regel is de inzet van gemeenschapswachten in provinciale parken. Tevens kunnen gemeenschapswachten worden ingezet voor het uitoefenen van hun opdrachten op de infrastructuur van de openbare vervoersmaatschappijen (De Lijn, NMBS, TEC, MIVB).
• Een gemeenschapswacht mag, met uitzondering van de wettige verdediging en het burgerarrest, geen dwang of geweld uitoefenen tijdens de uitoefening van zijn ambt. Bijgevolg heeft een gemeenschapswacht niet het recht om geweld (zoals pepperspray, een wapenstok enz.) te gebruiken en moet hij steeds verbaal optreden.

• Het verschil heeft betrekking op het feit dat gemeenschapswachten-vaststellers inbreuken op de gemeentelijke reglementen en verordeningen in het kader van de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties (GAS-vaststellingen) kunnen vaststellen voor zover het gaat om inbreuken die uitsluitend het voorwerp kunnen uitmaken van administratieve sancties of inbreuken zoals bedoeld in artikel 3, 3° van de GAS-wet. Zij kunnen ook inbreuken op de gemeentelijke reglementen inzake retributies of belastingen vaststellen voor zover het om een vaststelling gaat die uitsluitend beperkt is tot de onmiddellijk waarneembare toestand van goederen.
• Identiteitscontroles mogen enkel uitgevoerd worden door gemeenschapswachten-vaststellers en zijn enkel toegelaten ten aanzien van personen die inbreuken hebben gepleegd die aanleiding kunnen geven tot een administratieve sanctie en waarvan de gemeenschapswachten rechtstreekse getuigen zijn, en binnen het strikte kader van de hen verleende bevoegdheden. Zij mogen dus een identiteitsbewijs (niet enkel de identiteitskaart) vragen om de juiste identiteit van de overtreder vast te stellen. In geval van weigering mag er geen dwang worden gebruikt. Deze bevoegdheid komt enkel aan leden van de politiediensten toe.

Agressie omvat iedere daad van hetzij fysiek, hetzij verbaal geweld. In de algemene betekenis van het woord verwijst agressie naar een brute, plotse aanval die niet werd uitgelokt.

Een onheuse handeling omvat elke daad/gedrag dat niet in overeenstemming is met wat in de wet is vastgelegd.

• Klachten kunnen worden ingediend bij de gemeente waarvoor de gemeenschapswacht(-vaststeller) werkt. De informatie over de gemeenschapswacht(-vaststeller) die u nodig heeft om een klacht in te dienen, vindt u op zijn/haar identificatiebadge, die steeds zichtbaar gedragen dient te worden. Daarop staat de naam, de voornaam en de gemeente waarvoor de gemeenschapswacht-vaststeller in dienst is vermeld.
• De organiserende gemeente van een dienst gemeenschapswachten dient, via een beslissing van de gemeenteraad, het volgende openbaar te maken: de oprichting van de dienst gemeenschapswachten, de omschrijving van de activiteiten van de personen die er deel van uitmaken, de naam van de gemeenteambtenaar die belast is met de leiding over de dienst, en de wijze waarop burgers bij de organiserende gemeente klacht kunnen indienen ten aanzien van de dienst gemeenschapswachten.
• Opgelet: in geval van agressie kunnen burgers een klacht indienen tegen gemeenschapswachten(-vaststellers), maar het omgekeerde geldt ook. In het laatste geval treedt artikel 280  van het Strafwetboek in werking en kunnen strafrechtelijke sancties van toepassing zijn. Dit artikel verwijst naar elke misdaad of elk wanbedrijf dat gepleegd wordt ten aanzien van een ministerieel ambtenaar, een agent die drager is van het openbaar gezag of van de openbare macht of ten aanzien van enig ander persoon met een openbare hoedanigheid bekleed, in de uitvoering of in de uitoefening of naar aanleiding van de uitoefening van deze functie.
• Er dient een onderscheid te worden gemaakt tussen onheus gedrag/een onrechtvaardige behandeling en een strafrechtelijke inbreuk door een gemeenschapswacht(-vaststeller).
• In geval van onheus gedrag/een onrechtvaardige behandeling (bijvoorbeeld de identificatiebadge niet op zichtbare wijze dragen) dient u een klacht in bij de gemeente waarvoor de gemeenschapswacht(-vaststeller) werkt.
• In geval van een strafrechtelijke inbreuk (bijvoorbeeld fysieke of verbale agressie) dien u een klacht in bij de politie.

/ ! \ Als u zich gediscrimineerd voelt door een gemeenschapswacht(-vaststeller), kun u dit ook melden aan UNIA. Deze instantie behandelt meldingen van slachtoffers en getuigen van discriminatie en adviseert hen over de stappen die kunnen worden ondernomen. UNIA behandelt klachten niet rechtstreeks. Wanneer is vastgesteld dat de melding effectief over discriminatie gaat, informeert UNIA de melder over welke acties hij/zij kan ondernemen. Op voorwaarde dat het slachtoffer hiermee instemt, stuurt UNIA de melding door naar de bevoegde dienst. In geval van een melding rond etnische profilering of een mogelijk haatmisdrijf, raadt UNIA aan om deze over te maken aan de referentieambtenaar van de politie (van de betreffende politiezone) die bevoegd is voor het opsporen en vervolgen van discriminatie en haatmisdrijven. Op de website van UNIA vind u meer informatie en voorbeelden van discriminerend gedrag of haatboodschappen. U kunt een melding bij UNIA doen via volgend formulier.

Nee, maar wij raden u ten zeerste aan om elk geval van agressie/onheuse behandeling, hoe groot of klein, aan de gemeente te melden. Naast het feit dat het voor u als slachtoffer mentaal belangrijk is om deze melding te doen, zorgt het er ook voor dat de gemeente over belangrijke informatie en een globaal beeld over het fenomeen beschikt. Op basis hiervan kan de gemeente haar dienst gemeenschapswachten beter organiseren en beheren.

Nee, maar wij raden aan om ernstige gevallen van agressie aan te geven bij de politie. Ernstige gevallen, omdat enkel klachten in verband met inbreuken van strafrechtelijke aard in aanmerking zullen worden genomen. Naast het feit dat het mentaal belangrijk is voor u om de melding te doen, kunnen de politie en de rechterlijke macht door de ingediende klacht maatregelen treffen tegen de dader van de feiten. Het indienen van een klacht bij de politie kan ook een ontradend effect hebben op de geweldplegers wanneer zij beseffen dat ze kunnen worden vervolgd. De politie is niet enkel belast met de behandeling van een strafrechtelijke inbreuk maar ook de behandeling van gevallen van agressie. Aarzel dus niet om aangifte te doen.

Ja, wanneer u een klacht indient bij de politie, kan u tegelijkertijd een verklaring van benadeelde persoon neerleggen (zie vraag 10) en u burgerlijke partij stellen (zie vraag 11).

• Wanneer u een klacht indient bij de politie, kan u ervoor kiezen om een verklaring van benadeelde persoon neer te leggen. Als u dat doet, zal u op de hoogte worden gebracht van de voortgang van het onderzoek, verkrijgt u het recht op inzage in uw dossier waarvan u een kopie kan verkrijgen en documenten kan laten toevoegen.
• Als u klacht indient zonder een verklaring van benadeelde persoon neer te leggen, zal u enkel geïnformeerd worden over de datum, het uur en de plaats van de eventuele terechtzitting en verkrijgt u die bijkomende rechten niet.

Wanneer u een klacht indient bij de politie, kan u zich ook burgerlijke partij stellen. Door dat te doen, kan u een vergoeding vragen voor de schade die niet gedekt kan worden door uw verzekering. De burgerlijke vordering kan voor de strafrechter worden ingesteld.

Nee. Het recht van verdediging vereist dat de persoon die vervolgd wordt, kennis kan nemen van alle constitutieve bestanddelen van het misdrijf dat hem/haar wordt aangerekend, en dus toegang heeft tot het volledige dossier. Alle nuttige inlichtingen over het slachtoffer worden opgenomen in het dossier. Het betreft over het algemeen de naam en de voornaam, de woon- of verblijfplaats, de geboortedatum en - plaats, evenals het beroep.

• De regelgeving voor de verwerking van uw persoonsgegevens zijn vastgelegd in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (hierna AVG), die bindend is. Wanneer u een klacht indient bij de gemeente of de politie, zijn zij verantwoordelijk voor de verwerking van uw gegevens.
• De AVG bepaalt uitdrukkelijk dat het voor de overheidsinstanties of voor de overheidsorganen verplicht is om een functionaris voor gegevensbescherming aan te stellen.
• Als u een vraag heeft over de verwerking van uw persoonsgegevens, kan u:
• contact opnemen met de gemeente indien een klacht werd ingediend of kan u zich wenden tot de Gegevensbeschermingsautoriteit.
• contact opnemen met de politie indien een klacht werd ingediend, en meer bepaald met het Controleorgaan op de politionele informatie (hierna COC). Dit is een onafhankelijke federale parlementaire instelling, belast met het toezicht op de politionele informatiehuishouding en tevens de gegevensbeschermingsautoriteit voor de geïntegreerde politie, passagiersinformatie-eenheid en de algemene inspectie van de federale en de lokale politie. Meer uitleg over het COC vindt u hier. Door middel van dit formulier kan u aangifte doen bij het COC.

Raadpleeg de volgende links om meer te weten te komen over hun opdrachten, opleidingstraject, rechten en plichten, uitdagingen enz.:

• Gemeenschapswacht | Besafe.
  • Wederzijds Respect #3 - Gesprek tussen Jennifer en Aurélien (youtube.com).

Ter info: de AD Veiligheid en Preventie heeft in 2022 de campagne Wederzijds Respect gelanceerd met als doel de relatie tussen de burgers en de veiligheidsberoepen te verbeteren. Deze campagne focust op verbinding als dé manier om het vertrouwen tussen de burger en de veiligheidsberoepen te verhogen. Het versterken van het vertrouwen leidt tot een groter respect, dat op zijn beurt kan bijdragen tot een vermindering van agressie en geweld tussen burger en veiligheidsberoepen. Zoals Minister Annelies Verlinden verklaarde: "Wie elkaar (beter) kent, respecteert elkaar meer".