Seksisme en seksueel geweld

Overal jezelf veilig voelen

Ongewenste aanrakingen, achtervolgingen, seksuele gebaren,... Maar enkele voorbeelden van vormen seksisme en seksueel geweld die in de openbare ruimte voorkomen.

Tussen 2018 en 2021 zijn de onveiligheidsgevoelens met 50% toegenomen, waarbij vrouwen zich minder veilig voelen dan mannen. Uit de resultaten van de laatste veiligheidsmonitor blijkt dat seksueel geweld vandaag bovendien tot de "top 5" van meest voorkomende vormen van slachtofferschap behoort.

Plaatsen

In de publieke ruimte maken we als Algemene Directie Veiligheid & Preventie bij seksisme en seksueel geweld het onderscheid tussen 4 types van plaatsen. Deze plekken hebben elk hun eigenheden, waarmee rekening moet gehouden worden bij de aanpak van dit fenomeen. Dergelijk gedrag moet steeds in de context worden geplaatst en wordt pas problematisch vanaf het slachtoffer dit als ongewenst, intimiderend of beledigend ervaart:

1. Straat: bvb. ongewenste aanrakingen, seksuele gebaren en achtervolging.
2. Openbaar vervoer: bvb. langdurig aanstaren en betasten.
3. Uitgaansleven: bvb. ongewenste aanrakingen, intimidatie, het toedienen van ongewenste middelen en verkrachting.
4. Online: bvb. seksistische online aanvallen. Dit kan samenhangen met het fenomeen ‘manosphere’, waarbij er een netwerk is met een uitgesproken haat tegenover vrouwen.

Doe aangifte

Als je slachtoffer bent van seksisme of seksueel geweld kan dit een grote psychologische impact op jou hebben. Er kan zelfs een bepaalde schroom zijn om hiervan aangifte te doen. Als je slachtoffer of getuige bent van seksisme in de openbare ruimte, moedigen wij je sterk aan om dit te melden bij de lokale politie en hiervan aangifte te doen. Zo bestrijden we samen deze vorm van geweld.

Als slachtoffer moedigen wij je aan om naar een Zorgcentrum na Seksueel Geweld (ZSG) te gaan, dat jou vanuit forensisch oogpunt kan helpen en je psychologische ondersteuning kan bieden. Je kan ook steeds een klacht indienen bij een politie-inspecteur ter plaatse.

Grijp in als omstaander

Zie je seksisme rondom jou gebeuren? Kijk dan niet toe, maar handel. Jij kan als omstaander een groot verschil maken:

• Keur het gedrag van de dader af. Dit kan je zowel expliciet doen (bvb. dader hierover aanspreken) als impliciet (niet toejuichen/lachen/liken/sharen).
  • Stopt de dader niet? Film discreet de gebeurtenis als materieel bewijs voor het slachtoffer.
  • Breng jouw eigen veiligheid nooit in het gedrang.
• Schakel het aanwezige veiligheidspersoneel in.
• Sta het slachtoffer bij. Ga na of deze persoon hulp kan gebruiken en doe daarbij wat er in jouw mogelijkheden ligt om deze persoon te ondersteunen. Dit maakt een wereld van verschil voor het slachtoffer.

Ben je getuige van seksueel geweld?

• Contacteer zo snel mogelijk de politie (112). Als je dit ziet gebeuren op de trein, kan je tevens Securail (0800/30 230) contacteren.
• Informeer het slachtoffer over het bestaan van Zorgcentra na Seksueel Geweld.

Gids

Om seksisme en seksueel geweld tegen te gaan, is een coherente aanpak nodig.

Daarbij heeft de Algemene Directie Veiligheid en Preventie een “Inspiratiegids voor de preventie van seksueel en seksistisch geweld in de openbare ruimte” ontwikkeld. Deze gaat verder in op de verschillende fenomenen, opgesplitst per plaats. Verder is er ook aandacht voor workshops en opleidingen die hierrond kunnen gevolgd worden. Ook komen diverse acties aan bod die gemeenten en politiezones organiseren om dit aan te pakken.

Heb je als lokale overheid ook een actie hiertegen georganiseerd die we ook kunnen meedelen? Aarzel dan niet om ons hierover een bericht te sturen naar [email protected]

Wetgeving

Belgisch niveau

Op Belgisch niveau is volgende wetgeving relevant:

• Artikelen 10 en 11 van de Belgische Grondwet die de gelijkheid van mannen en vrouwen waarborgen;
• Wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme, xenofobie, haatdragende taal, discriminatie en intimidatie ingegeven daden;
• Wet van 7 mei 1999 waarin wordt gepleit voor de gelijke behandeling van mannen en vrouwen op alle niveaus: https://etaamb.openjustice.be/nl/wet-van-07-mei-1999_n1999012447;
• Wet van 12 januari 2007 – Gender Mainstreaming: https://igvm-iefh.belgium.be/sites/default/files/downloads/Wet_gender_%20mainstreaming.pdf ;
• Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie: https://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=2007051035&table_name=wet;
• Wet van 22 mei 2014 (wijziging van de wet van 10 mei 2007 – bestraffing van ernstig seksistisch gedrag) ter bestrijding van seksisme in de openbare ruimte, vormen van seksuele intimidatie (op straat) gepleegd op openbare plaatsen: https://etaamb.openjustice.be/nl/wet-van-22-mei-2014_n2014000586;
• Wet van 4 mei 2020 ter bestrijding van de niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte beelden en opnames ("wraakporno”): https://www.ejustice.just.fgov.be/eli/wet/2020/05/04/2020041233/justel;
• Wet van 21 maart 2022 houdende wijzigingen aan het Strafwetboek met betrekking tot het seksueel strafrecht: https://etaamb.openjustice.be/nl/wet-van-21-maart-2022_n2022031330;
• Beleidsnota 2021-2022 – mevrouw de minister Annelies Verlinden: https://www.dekamer.be/doc/FLWB/pdf/55/2294/55K2294018.pdf.
• NAP 2021-2025: https://sarahschlitz.be/wp-content/uploads/sites/300/2021/11/20211125-NAP-2021-2025-clean-NL.pdf.
• Kadernota Integrale Veiligheid (KIV) 2022-2024: https://justitie.belgium.be/sites/default/files/Publicatie%20KIV%20NL.PDF.

Verder werden in België ook een reeks resoluties aangenomen/voorgesteld :

Door het Brussels Parlement:

• De resolutie "betreffende de gelijkheid tussen vrouwen en mannen in de openbare ruimte" van 28/03/2019;
• De resolutie "ter bestrijding van ongewenst sekueel gedrag in de openbare ruimte, en in het bijzonder op het openbaar vervoer" van 30/04/2019.
   

Door het Waals Parlement:

• De resolutie "inzake de strijd tegen seksuele intimidatie in het openbaar vervoer" van 28 februari 2018.
   

Door de Senaat die op 16 december 2022 een voorstel indiende:

• Voorstel van resolutie over de bestrijding van seksueel geweld gepleegd met verkrachtingsdrugs en andere weerloos makende stoffen.
   

Door de Commissie Defensie in de Kamer in januari 2023:

• Ontwerpresolutie om 'grensoverschrijdend' of 'ongepast' gedrag binnen Defensie en de krijgsmacht in het bijzonder aan te pakken.

Europees niveau

• Het Verdrag van Istanbul, dat "van toepassing is op alle vormen van geweld ten opzichte van vrouwen, met inbegrip van huiselijk geweld, en van toepassing is in vredestijd en in tijden van gewapende conflicten, waardoor elke situatie waarin vrouwen het doelwit zijn van geweld, wordt gedekt”;
• Het Verdrag van Boedapest, waarin "juridisch bindende normen om cybergeweld strafbaar te stellen, het verzamelen van bewijsmateriaal te waarborgen en grensoverschrijdende en internationale samenwerking tot stand te brengen, onder meer bij de bestrijding van geweld tegen vrouwen online" worden gebundeld”;
• Aanbeveling van de Raad van Europa CM/Rec(2019)1 over het voorkomen en bestrijden van seksisme;
• Ontwerp van Europese richtlijn ter bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. De FOD Justitie staat aan het hoofd van dit project. De nieuwe richtlijn is gebaseerd op zowel het Verdrag van Istanbul als de EU-richtlijn 29/2012 inzake de verbetering van slachtofferhulp in Europa. Deze richtlijn uit 2012 wordt momenteel onderzocht. De nieuwe richtlijn richt zich op cybergeweld en beoogt onder meer de verwijdering van bepaalde strafbare inhoud op het internet. In België is een debat gaande op het niveau van de betrokken administraties en kabinetten. Op Europees niveau heeft Zweden het EU-voorzitterschap overgenomen ;
• Resolutie van de Parlementaire Vergadering (2017) om een einde te maken aan seksueel geweld en intimidatie van vrouwen in de openbare ruimte.

Verenigde Naties

• Aankondiging resolutie: Betere toegang tot justitie voor slachtoffers van seksueel geweld.