Seksisme en seksueel geweld

Zowel op straat, het openbaar vervoer, tijdens het uitgaan als online blijft seksisme en seksueel geweld een groot probleem. Op deze pagina ontdek je hierover meer informatie.

Overal jezelf veilig voelen

Ongewenste aanrakingen, achtervolgingen, seksuele gebaren,... Maar enkele voorbeelden van vormen seksisme en seksueel geweld die in de openbare ruimte voorkomen.

Tussen 2018 en 2021 zijn de onveiligheidsgevoelens met 50% toegenomen, waarbij vrouwen zich minder veilig voelen dan mannen. Uit de resultaten van de laatste veiligheidsmonitor blijkt dat seksueel geweld vandaag bovendien tot de "top 5" van meest voorkomende vormen van slachtofferschap behoort.

Plaatsen

In de publieke ruimte maken we als Algemene Directie Veiligheid & Preventie bij seksisme en seksueel geweld het onderscheid tussen 4 types van plaatsen. Deze plekken hebben elk hun eigenheden, waarmee rekening moet gehouden worden bij de aanpak van dit fenomeen. Dergelijk gedrag moet steeds in de context worden geplaatst en wordt pas problematisch vanaf het slachtoffer dit als ongewenst, intimiderend of beledigend ervaart:

  1. Straat: bvb. ongewenste aanrakingen, seksuele gebaren en achtervolging.
  2. Openbaar vervoer: bvb. langdurig aanstaren en betasten.
  3. Uitgaansleven: bvb. ongewenste aanrakingen, intimidatie, het toedienen van ongewenste middelen en verkrachting.
  4. Online: bvb. seksistische online aanvallen. Dit kan samenhangen met het fenomeen ‘manosphere’, waarbij er een netwerk is met een uitgesproken haat tegenover vrouwen.

Doe aangifte

Als je slachtoffer bent van seksisme of seksueel geweld kan dit een grote psychologische impact op jou hebben. Er kan zelfs een bepaalde schroom zijn om hiervan aangifte te doen. Als je slachtoffer of getuige bent van seksisme in de openbare ruimte, moedigen wij je sterk aan om dit te melden bij de lokale politie en hiervan aangifte te doen. Zo bestrijden we samen deze vorm van geweld.

Als slachtoffer moedigen wij je aan om naar een Zorgcentrum na Seksueel Geweld (ZSG) te gaan, dat jou vanuit forensisch oogpunt kan helpen en je psychologische ondersteuning kan bieden. Je kan ook steeds een klacht indienen bij een politie-inspecteur ter plaatse.

Grijp in als omstaander

Zie je seksisme rondom jou gebeuren? Kijk dan niet toe, maar handel. Jij kan als omstaander een groot verschil maken:

  • Keur het gedrag van de dader af. Dit kan je zowel expliciet doen (bvb. dader hierover aanspreken) als impliciet (niet toejuichen/lachen/liken/sharen).
    • Stopt de dader niet? Film discreet de gebeurtenis als materieel bewijs voor het slachtoffer.
    • Breng jouw eigen veiligheid nooit in het gedrang.
  • Schakel het aanwezige veiligheidspersoneel in.
  • Sta het slachtoffer bij. Ga na of deze persoon hulp kan gebruiken en doe daarbij wat er in jouw mogelijkheden ligt om deze persoon te ondersteunen. Dit maakt een wereld van verschil voor het slachtoffer.

Ben je getuige van seksueel geweld?

  • Contacteer zo snel mogelijk de politie (112). Als je dit ziet gebeuren op de trein, kan je tevens Securail (0800/30 230) contacteren.
  • Informeer het slachtoffer over het bestaan van Zorgcentra na Seksueel Geweld.

Gids

Om seksisme en seksueel geweld tegen te gaan, is een coherente aanpak nodig.

Daarbij heeft de Algemene Directie Veiligheid en Preventie een “Inspiratiegids voor de preventie van seksueel en seksistisch geweld in de openbare ruimte” ontwikkeld. Deze gaat verder in op de verschillende fenomenen, opgesplitst per plaats. Verder is er ook aandacht voor workshops en opleidingen die hierrond kunnen gevolgd worden. Ook komen diverse acties aan bod die gemeenten en politiezones organiseren om dit aan te pakken.

Heb je als lokale overheid ook een actie hiertegen georganiseerd die we ook kunnen meedelen? Aarzel dan niet om ons hierover een bericht te sturen naar [email protected]

Toolbox
7 Juli 2023

Theoretisch kader

Inspiratiegids voor de preventie van seksueel en seksistisch geweld in de openbare ruimte

Samenvatting van de studie over de mogelijke contraproductieve effecten van bewustmakingscampagnes gericht op plegers van gendergerelateerd geweld

Studierapport
5 Februar 2024

studies over de contraproductieve effecten van campagnes

studies over de contraproductieve effecten van campagnes

Inspirerende praktijken: op straat

Toolbox
10 Juli 2023

Project Safer Cities - vzw Plan International België

Met het 'Safer Cities'-platform kunnen jongeren de plekken in hun stad aanwijzen waar ze zich veilig of onveilig voelen. Dankzij het digitaal in kaart brengen van hotspots in de stad kunnen bewustmakingsinitiatieven worden gelanceerd om seksuele intimidatie op straat tegen te gaan.
Toolbox
2 Februar 2024

Safer Cities: 360° benadering - Plan International België

Het 360° Safer Cities-programma is een internationaal initiatief ter ondersteuning van jongeren over de hele wereld die het probleem van seksuele intimidatie aanpakken via jongerengroepen die hun aanbevelingen delen met beleidsmakers en hun leeftijdsgenoten. Het doel is om samen met lokale autoriteiten te werken aan meer veiligheid en inclusie in de steden.
Toolbox
3 Mai 2023

Plan anti-straatintimidatie - Luik

Gezamenlijke actie met de Politie, het Parket en het Plan om preventie en repressie van seksuele straatintimidatie te combineren. Strikte toepassing van de seksismewet van 2014.
Toolbox
19 Juni 2023

Campagne tegen straatintimidatie - Namen

De campagne "la ville est publique, pas mon corps!" bestaat uit 3 onderdelen, 3 fasen en is gepland volgens een korte, middellange en lange termijn. Dit met een synchronisatie tussen preventieve aspecten, repressieve en sanctionerende aspecten.
Toolbox
10 Juli 2023

Project tegen straatintimidatie - PZ Bergen

Samenwerking tussen verschillende overheidsdiensten (lokale politie, OCMW, stedelijke preventiedienst), waarbij er zowel aandacht is voor preventie en repressie om straatintimidatie te bestrijden.
Toolbox
27 Juni 2023

Projecten tegen straatintimidatie - PZ Elsene

Preventie van straatintimidatie en gendergerelateerd en seksueel geweld in de publieke ruimte.
Toolbox
14 Juli 2023

Project tegen straatintimidatie - Mechelen

De stad Mechelen heeft in 2017 een stadsbreed actieplan uitgerold om seksuele straatintimidatie in de stad aan te pakken.
Toolbox
28 August 2023

Project tegen straatintimidatie - vzw Pimento

Pimento gaat uit van het principe dat kinderen en jongeren die kunnen communiceren over hun seksuele verlangens en grenzen, minder snel slachtoffer zullen worden van grensoverschrijdend gedrag door anderen. Daarom benadrukken ze de noodzaak om hen van jongs af aan bewust te maken.
Toolbox
25 September 2023

Operaties straatintimidatie - PZ Brussel-Noord

Deze politiezone, die de burger centraal stelt, heeft 2 soorten operaties ontwikkeld om daders van seksuele misdrijven maar ook het grote publiek bewust te maken van deze problematiek.
Toolbox
9 Oktober 2023

MEGA-programma - PZ Aarschot

Een preventieprogramma ontwikkeld door professionals uit de jeugd-, onderwijs- en politiesector om leerlingen te helpen om betere keuzes te maken. Een programma van 10 lessen gegeven door politieagenten.
Toolbox
20 November 2023

Project tegen straatintimidatie - stad Bergen

Bestrijding van straatintimidatie door preventieve maatregelen te nemen om zowel met de slachtoffers als met de daders te communiceren. Acties die op lokaal niveau worden uitgevoerd en waarbij professionals uit de sector en mensen die in direct contact staan met potentiële slachtoffers (burgers, gemeenschapswachten, enz.) worden betrokken.
Toolbox
11 Dezember 2023

Project tegen straatintimidatie - Sensoa

Het doel van Sensoa is om beleid te ontwikkelen om seksueel grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.
Toolbox
19 Dezember 2023

MEGA - PZ Aarschot

MEGA is een programma van 10 lessen dat leerlingen uit het 6e leerjaar helpt om gezonde en verantwoorde keuzes te maken. Het creëert overleg- en communicatiekanalen tussen de school, thuis, politie en de gemeenschap.
Toolbox
19 Dezember 2023

Project tegen straatintimidatie - Sint-Gillis (Brussel-Hoofdstad)

Grootschalige bewustmakingscampagne om straatintimidatie te voorkomen en het bewustzijn te vergroten. Doelgroep: vrouwen, de LGBTQIA+-gemeenschap en alle andere slachtoffers, evenals daders en getuigen.
Toolbox
19 Januar 2024

Project tegen straatintimidatie - stad Mechelen

Een actieplan met een visie op sociale preventie. Het doel is om gelijktijdig actie te ondernemen op verschillende beleidsdomeinen. Het is een geïntegreerde aanpak gebaseerd op 3 pijlers: regelgeving (grenzen stellen), handhaving (grenzen bewaken) en een publiek draagvlak creëren bij jong en oud (grenzen overdragen).
Toolbox
26 Januar 2024

Actieplan - stad Antwerpen

Ontwikkelen van een lokaal specifiek actieplan voor 4 risicoplaatsen in de stad Antwerpen (2 winkelstraten en 2 transitzones).
Algemeen kader : prevention - protection - prosecution – participation
Toolbox
26 Januar 2024

App-Elles

App-Elles is een app voor smartphones die bestemd is voor vrouwen en meisjes. De app stelt hen in staat om hun naasten en de politie in geval van agressie in real time te verwittigen.
Toolbox
26 Januar 2024

Projecten tegen straatintimidatie - stad Charleroi

De prioritaire doelstelling is het vergroten van het bewustzijn omtrent seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit gebeurt door sleutels aan te reiken voor vrije en geïnformeerde toestemming via verschillende projecten (evenementen, bewustmakingssessies).
Toolbox
2 Februar 2024

Project Alice - PZ Monty

Dit project bestaat uit twee grote delen: 1. Sensibilisering en informering over seksisme en straatintimidatie op
het terrein, in samenwerking met de vzw Blijf Van Mijn Lijf. 2. Aanbieding van een kosteloze taxidienst voor een rechtstreekse begeleiding en vervoer van slachtoffers van seksueel geweld naar een Zorgcentrum Na seksueel Geweld bij feiten die minder dan 7 dagen geleden plaatsvonden.
Toolbox
2 Februar 2024

Project tegen straatintimidatie - PZ Luik

Concrete acties gericht op naleving van de wet van 22 mei 2014, ter bestrijding van seksisme in de openbare ruimte. De actie zelf bestaat uit het inzetten van politieagenten in burgerkleding. Zij fungeren als "lokagenten" en worden op de voet gevolgd door een interventieteam dat overneemt en straft in geval van aanranding of seksuele intimidatie.

Inspirerende praktijken: uitgaansleven

Toolbox
5 Juni 2023

Campagne #WijGrijpenIn - Neteland

De gemeenteregio Neteland heeft een campagne opgestart tegen grensoverschrijdend gedrag in het uitgangsleven.
Toolbox
19 Juni 2023

Opleiding feestelijke omgevingen - Opleidingsorganisatie Horeca Forma

Mensen aanleren seksueel grensoverschrijdend gedrag in het uitgaansleven te herkennen, hoe ermee om te gaan, wat te doen (omgaan, reageren en communiceren). Dit zowel bij de horeca-medewerker zelf, bij een collega of bij een gast.
Toolbox
11 Mai 2023

Project feestelijke omgevingen - Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs

Dit project heeft als doel om een veilige en positieve omgeving te creëren en bezoekers te sensibiliseren om seksueel grensoverschrijdend gedrag niet te negeren.
Toolbox
28 August 2023

Project feestelijke omgevingen - Luik

Dit project is gericht op het stimuleren van een veilig en aangenaam nachtleven in Luik, voor iedereen die erin vertoeft. De focus hierbij ligt op de preventie van seksueel geweld.
Toolbox
20 November 2023

Project feestelijke omgevingen - vzw Pimento

Dit project heeft als doel om een veilige en positieve feestomgeving te creëren en het bewustzijn over seksueel grensoverschrijdend gedrag te vergroten.
Toolbox
26 Januar 2024

Actieplan feestelijke omgevingen - stad Antwerpen

Het doel is om seksueel grensoverschrijdend gedrag in feestomgevingen te verminderen, door horecapersoneel en vrijwilligers op te leiden en te informeren. Dit met als doel dat deze personen correct kunnen handelen en reageren wanneer dergelijke incidenten zich voordoen.

Inspirerende praktijken: online wereld

Toolbox
12 Juni 2023

Projecten tegen cyberseksisme - vzw Pimento

Preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag op socials.
Toolbox
27 Juni 2023

Projecten tegen cyberseksisme - vzw Sensoa

Opleiding en werkvormen tegen online seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Toolbox
3 Mai 2023

Projecten cyberseksisme - Mediawijs

Deze projecten helpen scholen om een veilige omgeving te creëren, waar specifiek thema’s zoals cyberpesten, sexting, portret- en auteursrecht of online identiteit bespreekbaar worden.
Toolbox
11 September 2023

Campagne "Weet wat je stuurt" - Genk

Omdat sexting deel uitmaakt van de normale seksuele ontwikkeling van jongeren, is het nodig om informatie te verstrekken over de mogelijke gevaren en advies te geven over hoe je het veilig kunt doen.

Inspirerende praktijken: opleidingen

Toolbox
24 Mai 2023

Opleiding school consent respect - Luik

Sensibilisering in scholen omtrent seksuele toestemming.
Toolbox
11 Mai 2023

Opleiding straatintimidatie - Sint-Gillis

De weg- en groenwerkers die in de gemeentelijke publieke ruimte werken sensibiliseren voor seksisme en straatintimidatie door hen gepleegd, maar ook omtrent hun rol als eventuele getuigen en helpers in geval van straatintimidatie.
Toolbox
5 Juni 2023

Sensibilisering politiepersoneel straatintimidatie - Brussel-West

Sensibilisering voor de problematiek van straatintimidatie aan de hand van theoretische bijdragen, rollenspelen en debatten.
Toolbox
24 Juli 2023

Workshops en zelfverdedigingstraining - vzw Garance

Vzw Garance biedt een reeks activiteiten en projecten aan om seksueel en gendergerelateerd geweld in de openbare ruimte te voorkomen, waaronder zelfverdedigingstrainingen en veiligheidsworkshops.
Toolbox
24 Juli 2023

Opleiding tegen straatintimidatie - PZ Brussel-Noord

Training in 4 eendaagse modules die interactie tussen deelnemers stimuleert, waarbij politieagenten met uitdagende situaties leren omgaan en de toepassing van normen vertaalt naar praktijkgericht politiewerk van hoge kwaliteit.
Toolbox
9 August 2023

Sensibiliseringstraining personeel - Sint-Gillis

Opleiding/Het trainen van personeel in kwesties met betrekking tot genderongelijkheid en geweld, evenals het vergroten van het bewustzijn van een genderspecifieke aanpak die de strijd tegen seksueel en gendergerelateerd geweld initieert en versterkt.
Toolbox
9 August 2023

Detectietool - FLCPF

Een hulpmiddel voor het herkennen en ondersteunen van slachtoffers van seksueel en/of huiselijk geweld.
Toolbox
20 Oktober 2023

Opleiding zedeninspecteurs - PZ Sint-Niklaas

14 zedeninspecteurs zijn opgeleid en dragen bij aan de ZSG (Zorgcentra na Seksueel Geweld). Deze inspecteurs behandelen niet alleen slachtoffers van verkrachting of seksueel geweld, maar alle vormen van seksueel geweld. Dit systeem wordt als zeer effectief ervaren.
Toolbox
13 November 2023

Vzw Breek De stilte

Opvanghuis voor slachtoffers van seksueel geweld en hun familie. Deze non-profitorganisatie baseert haar dienstverlening op 2 werkterreinen: As 1 = Individuele en gepersonaliseerde psychologische, sociale en juridische ondersteuning. As 2: Bewustwordings- en preventie-initiatieven door middel van training, evenementen en andere activiteiten.
Toolbox
7 Dezember 2023

Opleiding sensibilisering seksistische intimidatie - PZ Brussel-Noord

Organisatie van informatie-, bewustmakings- en trainingssessies. Dit alles maakt deel uit van een programma om seksistische intimidatie in de openbare ruimte te bestrijden.
Toolbox
19 Januar 2024

Colloquium - Sint-Gillis (Brussel Hoofdstad)

Dit evenement biedt de mogelijkheid om gezamenlijke ideeën te ontwikkelen en juridische/criminologische kennis over geweld te verspreiden onder de betrokken professionals.
Toolbox
19 Januar 2024

Permanentie voor juridische bijstand - Sint-Gillis (Brussel Hoofdstad)

De cel Buurtjustitie van de Preventiedienst van de gemeente Sint-Gillis biedt eerstelijns permanenties voor juridische hulp aan. Deze dient aan vier criteria te beantwoorden: kosteloos, toegankelijkheid, onvoorwaardelijkheid en algemene aanpak. Dit maakt het mogelijk om alle vrouwen te bereiken, in het bijzonder de meest kansarme en economisch kwetsbare.
Toolbox
19 Januar 2024

Voetbaltoernooi "Place aux filles" - Sint Gillis (Brussel Hoofdstad)

“Place aux filles” is een vrouwenvoetbaltoernooi voor meisjes van basisscholen in Sint-Gillis. Het doel is om een reeks activiteiten te promoten die aanzetten tot nadenken over genderissues, genderstereotypen en ongelijkheid in het algemeen.
Toolbox
2 Februar 2024

Infosessie - PZ BruNo

In samenwerking met hun lokale commissariaat 5 (gelegen in het noorden van Brussel) en de VZW Blijf Van Mijn Lijf, biedt deze politiezone informatie-, sensibiliserings- en opleidingssessies op maat aan over straatintimidatie, aangepast aan de behoeften van de lokale ondernemingen.

Wetgeving

Belgisch niveau

Op Belgisch niveau is volgende wetgeving relevant:

Verder werden in België ook een reeks resoluties aangenomen/voorgesteld :

Door het Brussels Parlement:

  • De resolutie "betreffende de gelijkheid tussen vrouwen en mannen in de openbare ruimte" van 28/03/2019;
  • De resolutie "ter bestrijding van ongewenst sekueel gedrag in de openbare ruimte, en in het bijzonder op het openbaar vervoer" van 30/04/2019.
     

Door het Waals Parlement:

  • De resolutie "inzake de strijd tegen seksuele intimidatie in het openbaar vervoer" van 28 februari 2018.
     

Door de Senaat die op 16 december 2022 een voorstel indiende:

  • Voorstel van resolutie over de bestrijding van seksueel geweld gepleegd met verkrachtingsdrugs en andere weerloos makende stoffen.
     

Door de Commissie Defensie in de Kamer in januari 2023:

  • Ontwerpresolutie om 'grensoverschrijdend' of 'ongepast' gedrag binnen Defensie en de krijgsmacht in het bijzonder aan te pakken.

Europees niveau

  • Het Verdrag van Istanbul, dat "van toepassing is op alle vormen van geweld ten opzichte van vrouwen, met inbegrip van huiselijk geweld, en van toepassing is in vredestijd en in tijden van gewapende conflicten, waardoor elke situatie waarin vrouwen het doelwit zijn van geweld, wordt gedekt”;
  • Het Verdrag van Boedapest, waarin "juridisch bindende normen om cybergeweld strafbaar te stellen, het verzamelen van bewijsmateriaal te waarborgen en grensoverschrijdende en internationale samenwerking tot stand te brengen, onder meer bij de bestrijding van geweld tegen vrouwen online" worden gebundeld”;
  • Aanbeveling van de Raad van Europa CM/Rec(2019)1 over het voorkomen en bestrijden van seksisme;
  • Ontwerp van Europese richtlijn ter bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. De FOD Justitie staat aan het hoofd van dit project. De nieuwe richtlijn is gebaseerd op zowel het Verdrag van Istanbul als de EU-richtlijn 29/2012 inzake de verbetering van slachtofferhulp in Europa. Deze richtlijn uit 2012 wordt momenteel onderzocht. De nieuwe richtlijn richt zich op cybergeweld en beoogt onder meer de verwijdering van bepaalde strafbare inhoud op het internet. In België is een debat gaande op het niveau van de betrokken administraties en kabinetten. Op Europees niveau heeft Zweden het EU-voorzitterschap overgenomen ;
  • Resolutie van de Parlementaire Vergadering (2017) om een einde te maken aan seksueel geweld en intimidatie van vrouwen in de openbare ruimte.

Verenigde Naties